3. Participatie en co-creatie

3.1 Inleiding

Bij missies zijn veel spelers met uiteenlopende belangen betrokken. Van burgers en bedrijven tot overheden en domeinexperts. Deze wil je betrekken in het proces, voor de kennis en ervaring die ze inbrengen, om ze in staat te stellen initiatief te nemen, maar ook voor het realiseren van betrokkenheid en draagvlak en om de kans te vergroten dat transities daadwerkelijk zullen plaatsvinden.

Co-creatie is te zien als elke handeling van collectieve creativiteit (Sanders & Stappers, 2008); als het partnerschap tussen verschillende actoren om gezamenlijk waarde te realiseren (Osborne et al., 2016; Brandsen et al., 2018). Co-creatie vraagt om participatie, waarbij de vorm van participatie en de rol van de participant binnen het partnerschap kan verschillen. KEM’s in deze categorie helpen om belanghebbenden te betrekken, te verbinden en het proces te stroomlijnen, om de context van vraagstukken te analyseren en begrijpen, en om nieuwe proposities te ontwikkelen. Er kan tot co-creatie overgegaan worden vanuit verschillende beweegredenen: bijvoorbeeld om te zorgen dat de diverse eisen en beperkingen in kaart worden gebracht (functionaliteit/ belangen), omdat er complementaire kennis, middelen of bevoegdheden bij elkaar gebracht moet worden (dit is essentieel gegeven de complexiteit), of omdat er dan een waardeketen en een goede innovatie ontwikkeld kan worden (waarde of innovatie-driven) en/of omdat de belanghebbenden het recht hebben om erbij betrokken te worden (value-driven). Het proces kan gericht zijn op het bekijken van de huidige situatie of een focus hebben op de gewenste (toekomstige) situatie.

De KEM’s in deze categorie beantwoorden vragen als: hoe, wanneer en welke belanghebbenden moeten in een transitietraject worden betrokken? Hoe om te gaan met de diverse belangen en inzichten van burgers, overheid, industrie, experts, etc.? Hoe maken we de voor- en nadelen, en het geven en nemen van de diverse belanghebbenden zichtbaar? Hoe stimuleren en ondersteunen we initiatieven waar co-creërende partnerschappen bottom-up wordt geïnitieerd, bijvoorbeeld via burgerinitiatieven? Hoe maken we ze effectief? Hoe gaan we om met eigenaarschap van transitievraagstukken? Hoe bepalen we dat we de juiste set belanghebbenden betrekken in de juiste fases? Wie heeft belang bij deze maatschappelijke innovatie? En wie voert de regie en heeft de legitimiteit om dat te doen, en hoe beïnvloedt dat de vragen waaraan gewerkt wordt? Maar ook, wanneer is participatie géén goed idee?